Asbest is een verzamelnaam voor meerdere silicaat mineralen. De meest voorkomende soorten zijn: wit asbest (chrysotiel), blauw asbest (crocidoliet) en bruine asbest (amosiet). Door de chemische samenstelling en fysieke kenmerken vormt het materiaal een ernstig risico voor de gezondheid.
Het inademen van asbestvezels kan asbestose en verschillende kankers veroorzaken waarbij de termijn tussen de blootstelling en de ziekte tientallen jaren kan bedragen.
Asbestvezels worden opgedeeld in twee hoofdgroepen:
Daarbij bestaan vaste- en losgebonden toepassingen.
In deze toepassingen zijn de asbestvezels gebonden met een bindmiddel, zoals cement, lijm of kunststof. Asbesthoudende golfplaten zijn hiervan het gekendste voorbeeld. De asbestvezels zijn hier gebonden in cement.
Zolang deze materialen niet gebroken, geschuurd, geslepen of geboord worden, komen er weinig vezels vrij.
Asbest stond lang bekend voor zijn brandwerende, isolerende en condenswerende eigenschappen. Het materiaal is sterk, slijtvast, bestand tegen hoge temperaturen en was bovendien goedkoop. Asbest werd daarom, al dan niet met een bindmiddel, verwerkt tot een groot aantal bouwmaterialen. Jarenlange blootstelling aan vorst en (zure) neerslag tast het bindmiddel zoals cement, lijm, karton of gips aan of het vergaat zelfs helemaal, waardoor de asbestvezels vrijkomen.
Asbest vind je in dak- en gevelbekleding, in branddeuren, rond leidingen, in tegels en vloerbekleding, zelfs in machines en verwarmingsketels.
In Vlaanderen gebruikte de bouwsector asbest vanaf 1955 tot in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw. Als dak- en gevelbekleding paste men het materiaal zelfs toe tot in 1998. Deze schadelijke stof zit in meer dan 3500 verschillende bouwmaterialen verwerkt. In onze regio zouden volgens recente studies gebouwen en infrastructuur ouder dan 2001 een geschatte 2,3 miljoen ton aan asbesthoudende toepassingen bevatten (bron: ovam).
Deze asbesttoepassingen bestaan uit een weinig of zwak bindmiddel zoals gips. In deze materialen ligt de concentratie van asbestvezels hoger en de vezels komen makkelijker los waardoor ze erg gevaarlijk zijn.
Sinds 1 januari 2005 is de productie en het gebruik van asbesthoudende materialen verboden in de hele Europese Unie.
De Vlaamse regering stelde ook een actieplan op om tegen 2040 asbestveilig te zijn. Tegen dan moeten alle asbesttoepassingen in slechte staat verwijderd zijn.
Mogelijk kom je, zonder het te weten, tijdens het dagelijkse leven in contact met asbest. Denk hierbij aan de lentekuis op zolder, het uitbreken van muren, het vervangen van schouwpijpen of leidingen, enz. Het stof dat je inademt, is niet met het blote oog zichtbaar. Daarom weet je vaak niet dat het schadelijke asbest in je eigen woning verborgen zit!